1. Bối cảnh chung của người làm xây dựng trẻ
Ngành xây dựng luôn được xem là một ngành “xương sống” của nền kinh tế, nhưng cũng là một trong những ngành khắc nghiệt nhất. Người học xây dựng khi còn trên ghế nhà trường thường mang theo rất nhiều kỳ vọng: có nghề trong tay, dễ xin việc, thu nhập ổn định. Tuy nhiên, khi bước ra thực tế, phần lớn đều phải đối mặt với một sự thật khá phũ phàng: công việc vất vả, đi xa, áp lực cao, thời gian dài và thu nhập không tương xứng với công sức bỏ ra.
Rất nhiều kỹ sư xây dựng sau 5–10 năm đi làm thuê rơi vào trạng thái hoang mang: tiếp tục chịu đựng hay tìm một hướng đi khác? Khởi nghiệp, mở công ty riêng trở thành một giấc mơ, nhưng cũng là một nỗi sợ lớn.
2. Giai đoạn đi làm thuê: Trải nghiệm là tài sản lớn nhất
Đi làm thuê trong ngành xây dựng không chỉ đơn thuần là nhận lương hàng tháng. Đó là quá trình tích lũy trải nghiệm thực tế – điều mà trường lớp không thể dạy hết. Một kỹ sư xây dựng muốn trưởng thành thực sự cần trải qua nhiều vị trí khác nhau: khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát, hồ sơ hoàn công, nghiệm thu, thậm chí là quyết toán.
Trong môi trường doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các công ty nhỏ và vừa, kỹ sư buộc phải “đa năng”. Chính sự đa năng này, dù vất vả, lại là nền tảng cực kỳ quan trọng cho những ai sau này muốn đứng ra làm chủ. Người chỉ làm một mảng duy nhất trong nhiều năm, dù chuyên môn giỏi, vẫn rất khó khởi nghiệp nếu thiếu cái nhìn tổng thể.
Trải nghiệm không chỉ là làm nhiều việc, mà còn là va chạm với con người, với áp lực, với những bất công và cả giới hạn của bản thân.
3. Những lúc muốn bỏ nghề và lý do không bỏ
Hầu như ai làm xây dựng đủ lâu cũng từng có lúc muốn bỏ nghề. Những ngày nắng nóng trên công trường, những chuyến đi xa bằng xe máy hàng chục cây số, những lần bị ép tiến độ trong điều kiện khắc nghiệt, hay cảm giác “làm nhiều nhưng không có của để dành” – tất cả đều khiến người ta chán nản.
Nhưng chính trong những khoảnh khắc đó, nhiều người bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về con đường dài hạn. Nếu đã xác định gắn bó với nghề xây dựng cả đời, thì phải tìm cách làm chủ cuộc chơi, thay vì mãi đi theo sự sắp đặt của người khác.
Không bỏ nghề, mà đổi cách làm nghề, là bước ngoặt quan trọng.
4. Quyết định khởi nghiệp: Sợ nhưng vẫn phải làm
Khởi nghiệp trong ngành xây dựng không phải là quyết định bốc đồng. Nỗi sợ lớn nhất không phải là thất bại, mà là mất nguồn thu nhập ổn định khi đang có gia đình, con cái, trách nhiệm.
Tuy nhiên, nếu chờ đến khi “đủ điều kiện” thì rất có thể sẽ không bao giờ bắt đầu. Nhiều người lựa chọn thời điểm khi đã có đủ trải nghiệm, đủ hiểu nghề, đủ chín về tư duy, dù tiền chưa nhiều.
Điều quan trọng là xác định rõ: mình khởi nghiệp bằng thế mạnh gì. Với người làm xây dựng, nếu không có vốn lớn thì tư vấn thiết kế là con đường phù hợp hơn thi công. Tư vấn dùng trí tuệ, kinh nghiệm và thời gian, thay vì đòi hỏi dòng tiền lớn ngay từ đầu.
5. Khó khăn lớn nhất khi mới mở công ty
Ba khó khăn lớn nhất khi khởi nghiệp trong ngành xây dựng gồm:
- Công việc ở đâu ra?
- Duy trì tài chính thế nào?
- Làm sao để người khác tin tưởng giao việc?
Trong đó, vấn đề công việc và niềm tin là cốt lõi. Không có dự án thì không có dòng tiền, mà không có niềm tin thì không có dự án.
Nhiều người hiểu sai rằng quan hệ là tiệc tùng, nhậu nhẹt. Thực chất, quan hệ bền vững trong ngành xây dựng đến từ năng lực thật, uy tín và khả năng làm việc hiệu quả. Khi bạn làm nhanh, đúng, đủ và có trách nhiệm, người ta sẽ nhớ và giới thiệu tiếp.
6. Quan hệ – yếu tố quyết định thành bại
Trong ngành xây dựng tại Việt Nam, quan hệ chiếm tỷ trọng rất lớn trong thành công. Nhưng quan hệ không phải là thứ có thể mua ngay lập tức, mà là thứ được xây dựng dần.
Quan hệ thường bắt đầu từ những vòng gần nhất: người thân, bạn bè, đồng nghiệp cũ, người quen trong ngành. Từ đó, mối quan hệ mở rộng như rễ cây lan dần ra xung quanh.
Ngoài quan hệ “miễn phí”, còn có quan hệ “có phí”: học thầy giỏi, tham gia cộng đồng chuyên môn, các khóa học thực tế. Việc bỏ chi phí để học và kết nối đúng người giúp rút ngắn rất nhiều thời gian.
Quan trọng hơn cả là chăm sóc quan hệ. Không phải chỉ liên hệ khi cần việc, mà duy trì sự kết nối lâu dài, tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau.
7. Lợi thế cạnh tranh của người khởi nghiệp xây dựng
Lợi thế cạnh tranh không nằm ở việc “quen ai”, mà nằm ở việc làm được gì. Người có trải nghiệm thực tế sâu sẽ hiểu quy trình, hiểu rủi ro, xử lý nhanh và chính xác.
Ở giai đoạn đầu, hoàn thành công việc nhanh hơn, chất lượng hơn và ít sai sót hơn chính là lợi thế lớn nhất. Uy tín được xây dựng từ những việc nhỏ, lặp đi lặp lại trong thời gian dài.
Quan hệ chỉ mở cửa, còn năng lực quyết định bạn có được ở lại hay không.
8. Đánh đổi và áp lực gia đình
Khởi nghiệp gần như đồng nghĩa với việc đánh đổi thời gian cá nhân và gia đình. Trong giai đoạn đầu, người làm chủ thường làm việc gần như 24/24 cho chính mình. Khái niệm “cân bằng công việc – cuộc sống” gần như không tồn tại.
Gia đình vừa là áp lực, vừa là động lực. Áp lực vì trách nhiệm nặng nề hơn, động lực vì không cho phép bản thân bỏ cuộc.
Thành công, nếu có, thường đến sau một giai đoạn dài hy sinh thầm lặng.
9. Mở rộng sang lĩnh vực mới: Tư duy hệ sinh thái
Ngành xây dựng có lợi thế lớn là khả năng mở rộng sang các lĩnh vực liên quan, ví dụ như điện năng lượng mặt trời. Đây là lĩnh vực gắn trực tiếp với công trình, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững và chính sách quốc gia.
Việc mở rộng không phải là làm trái ngành, mà là tận dụng hệ sinh thái sẵn có: công trình, khách hàng, mối quan hệ, hiểu biết kỹ thuật. Khi tư duy đúng, mỗi mảng mới sẽ hỗ trợ mảng cũ, thay vì cạnh tranh với nhau.
10. Lời khuyên cho người trẻ muốn khởi nghiệp
- Đừng vội khởi nghiệp khi chưa đủ trải nghiệm
- Hãy làm nhiều vị trí, không chỉ một chuyên môn
- Xây dựng quan hệ từ sớm, có chiến lược
- Đầu tư học hỏi từ người đi trước
- Hiểu rằng khởi nghiệp là đường dài, không phải cảm hứng nhất thời
- Trải nghiệm tạo ra bản lĩnh, quan hệ mở ra cơ hội, còn sự kiên trì quyết định bạn đi được bao xa.
11. Kết luận
Mỗi người gặp trong cuộc đời đều có thể là một “mầm cây” cho tương lai. Không phải mối quan hệ nào cũng phát huy ngay, nhưng việc xây dựng và giữ gìn chúng là một phần tất yếu của hành trình làm nghề.
Khởi nghiệp trong ngành xây dựng không dễ, nhưng hoàn toàn có thể nếu đi đúng hướng, đúng thời điểm và đủ bền bỉ. Thành công không đến từ may mắn, mà từ sự tích lũy lâu dài của trải nghiệm, uy tín và con người.
